Het verhaal van de dienstmaagd van Margaret Atwood

Het verhaal speelt zich af in Gilead, een republiek waarvan het totalitaire regime naar de letter van het bijbelboek Genesis heerst. De maatschappijvorm die daaruit voortvloeit is op zijn zachtst gezegd bizar. De ‘Dienstmaagden’ vormen een van de nieuwe ‘klassen’ in deze strikt gereguleerde maatschappij. Ze hebben slechts één functie: het verzorgen van de voortplanting. Vanfred, de vertelster, behoort tot deze klasse en is gedwongen haar leven grotendeels in stilte door te brengen. Alleen ’s nachts in haar sobere kamer is ze vrij om zich over te geven aan haar illegale herinneringen: het lezen van boeken, haar eigen naam, het nu irrelevant geworden begrip ‘liefde’.
Het boek eindigt met historische aantekeningen bij een verslag van een conferentie in 2195 en dan wordt duidelijk hoe en op welke gronden de republiek Gilead is ontstaan.

Een dystopisch verhaal (oorspronkelijk uit 1985, maar nog steeds actueel en niet alleen in Amerika). Dystopie is een (denkbeeldige) samenleving met louter akelige kenmerken waarin men beslist niet zou willen leven. Het tegenovergestelde van een utopie dus, dat juist een bijzondere samenleving voorstelt. (Met dank aan: Wikipedia :-) )

Sobere, zakelijke vertelstijl, maar daarentegen ook heel treffend. Korte zinnen. Afwisselend ontroerend, wanhopig, hartstochtelijk. Nu en dan wrange, sarcastische humor. Veel opsommingen en beschrijvingen. Verschillende lagen. Voortdurend schakelen in de tijd. De gedachten van vertelster Vanfred springen constant van heden naar toekomst, van heden naar verleden, van wat er nog te gebeuren staat naar wat er al gepasseerd is. Een voortdurende uitdaging voor de lezer. Je mag je aandacht niet laten verslappen. Toch vlot leesbaar (ondanks het ontbreken van aanhalingstekens).

Het verhaal schetst een wrang, onthutsend toekomstbeeld. Het resultaat van een huidig ongenoegen in de westerse maatschappij. Naargeestige setting. Benauwend. Beklijvend. Prikkelend. Intrigerend. Beangstigend realistisch. Meeslepend verteld. Het deed me soms denken aan '1984' en 'A brave new world'. Koele, maar rake observaties over mannen en vrouwen. Over macht en vrees. Een tijdloos verhaal. Het duurde even vooraleer ik in het verhaal zat, maar van dan af had het me volledig in zijn greep. Ondanks de verschillende verschrikkingen, is het toch een verhaal over hoop, geloof en liefde.

Briljant. Maar ook angstaanjagend, omdat het tot in detail een maatschappij beschrijft waarin mensen onderdrukt worden door hen bang te maken en te dreigen met pijn. Het boek laat zien hoe we verworvenheden als persvrijheid, stemrecht, onafhankelijke rechtspraak en seksuele vrijheden kwijt kunnen raken als een deel van de mensen gelooft dat dit beter is, en de rest de moeite niet neemt om die rechten te verdedigen. En als we ze eenmaal kwijt zijn, we ze niet zomaar terugkrijgen.

Beklemmend, zeer beklemmend, maar een waanzinnig goed boek. Een roman die tot nadenken stemt. Zeker geen boek waar je vrolijk van wordt, maar wel een boek dat je meeneemt en blijft trekken aan de ideeën en gedachten, zelfs als je niet het lezen bent (en ik moest het boek dan ook regelmatig opzij leggen). Een boek dat blijft nazinderen. Héél graag gelezen.

vijf sterren
Jan Rooms