Runa van Vera Buck

 Titel                  : Runa
Auteur               : Vera Buck
Publicatiedatum: juni 2016
Uitgeverij           : Karakter    

‘Mist met ogen die de angst niet kunnen mijden, de treden die hem van de waanzin scheiden’ (C. Baudelaire)

Uit mijn persoonlijke ‘Film top-10’ zal het 17 jaar oude “Eyes Wide Shut” (Stanley Kubrick) naar ‘Traumnovelle’ (Arthur Schnitzler) uit 1926 wel nooit verdwijnen. Alleen, de daarin voorkomende moord was niet meer dan een kleine toegevoegde meerwaarde, daar het origineel verhaal op zich reeds meer dan voldoende te bieden had voor een 2u. 40 min. durende film (voor meer info : gele briefkaart naar Wenduine). En laat dat nu net ook het enige (kleine) verwijt zijn dat ik heb jegens “Runa”, het magistrale debuut van Vera Buck.


Samenvatting
In ’t kort : We schrijven jaren 1880. Jori Hell is student geneeskunde in het roemrijke ‘Hôpital de la Salpêtrière’ in Parijs, het belangrijkste en bekendste centrum voor psychiatrie en neurologie in Europa, onder leiding van een van de grondleggers van de neurologie, Dr. Jean-Martin Charcot. Onder Charcot werd het ‘Salpêtrière’ het Europese centrum voor onderzoek naar hysterie en dissociatieve aandoeningen en werd er uitgebreid onderzoek gedaan naar de toepassingen van hypnose, een ‘show’ die Charcot zelf wekelijks maar al te graag toont aan zijn naar hem opkijkende studenten. Het ‘Salpêtrière’ was vooral een opvangtehuis voor geestelijk gestoorde vrouwen, maar dat mag u gerust in een wel erg brede context zien. Dagelijkse proeven op jonge meisjes als ijskoude baden of urenlange douches, isolatie, elektrotherapie,…het komt allemaal aan bod. Maar dan komt Charcot met de zowat 9-jarige Runa op de proppen : totaal onhandelbaar, niet vatbaar voor enige behandeling, gevaarlijk, diep verward. En Jori besluit om, samen met Dr. Luys, de ‘waanzin’ uit haar hersens te verwijderen om zo te promoveren. Maar dan duiken er door heel Parijs onheilspellende boodschappen op, worden lijken gevonden die op schokkende wijze om het leven zijn gebracht en blijken kinderen te verdwijnen. De gepensioneerde en aan de drank geraakte inspecteur Leqoc neemt een opdracht aan, die hem leidt naar een oude bekende, dood, ogen verwijderd en over het ganse lichaam volgeschreven met onbegrijpelijke tekens. En naarmate de datum van Runa’s operatie nadert, ondervinden zowel Leqoc als Jori Hell zelf, dat Runa veel meer is dan enkel een meisje met een getroebleerd verleden.
Jori is verliefd op Pauline, de zuster van zijn beste vriend Paul, die in Zwitserland leeft en komt te weten dat ook zij klaar is voor een operatie wegens ‘onanistische psychose’ : na verschillende tuchtigingen besluit men tot het verwijderen van de clitoris. En dat geeft Jori een stimulans om Runa zo snel mogelijk te opereren en bij positieve reactie, deze ook uit te voeren op Pauline voor het te laat is. Dr. Luys wil de eerst gelukte chirurgische breinoperatie uitvoeren en Dr. Charcot wil het ‘Salpêtrière’ hoog in het vaandel dragen. Dus : egoïsme, roem en eer alom ten koste van een klein meisje. Maar is zij wel zo onschuldig ? Hoever wil iedereen gaan voor die eeuwige roem ? Wat hebben de lijken en de tekens te maken met Runa ? Waarom wil iemand Leqoc vermoorden ? En vooral : welk duister verleden verbergt het nabijgelegen klooster ?

Mening
Het verhaal wordt ‘geschreven’ door ene Maxime Chevrier in 1903. En het is meer dan duidelijk : Vera Buck heeft haar huiswerk gedaan! Wegens persoonlijke omstandigheden ben ik erg geïnteresseerd in deze materie en het is dan ook geweldig om namen, die jezelf met niemand kan delen, te zien opduiken, zoals Charcot, Luys, Georges Gilles de la Tourette, Joseph Babinski, enzovoort. Je krijgt een geweldig inzicht in de werking van het ‘Salpêtrière’ rond de eeuwwisseling, de proeven, de slachtoffers. Men handelt uit eer…niet uit geweten. En dan kon ik terug op ‘Eyes wide shut’ : ongetwijfeld zal het de thrillerliefhebbers onder jullie veel plezier doen, maar wat mij betreft had Buck met haar kennis van zaken het gerust mogen houden bij de werking van het ‘Salpêtrière’ zelf. Nu zijn de nevenverhalen wel spannend, daar niet van, maar hadden zich in elk ziekenhuis ter wereld kunnen afspelen en dan vind ik het jammer deze kennis in een ‘thrillerformaat’ te gieten. 
Buck schrijft enorm beeldend over het ‘Salpêtrière’ en haar verhaal over de psychiatrie is fascinerend, indrukwekkend, grondig onderzocht, en – helaas – waar gebeurd. Maar als je zoveel kennis en kunde in een ‘tag’ ziet die spreekt over ‘Een vreselijk spannende en angstaanjagende mix van historische roman, thriller en horror’, is dat enkel jammer te noemen…want het is zo veel meer !

Besluit 
‘Runa’ van Vera Buck (30 jaar !) is voor onbekenden met de materie een openbaring. Het leert je hoe minachtend mensen met een psychische aandoening meer dan 100 jaar geleden werden behandeld…Of dat nu verbeterd is, laat ik in het midden. Maar het leest zeer vlot en tevens zeer intens. En voor de thrillerliefhebbers : ja, het is ook soms spannend. Beste boek dat ik gelezen heb tot nu toe dit jaar. Zo…en dan is het nu tijd voor mijn koude douche en wat elektroshocks om de dag door te komen !

Paul Smeyers