Het verhaal: Bettie, een leuk meisje van een jaar of 12, moet het huishouden doen in hun sociale woning en in haar eentje proberen het gezin recht te houden. Haar brommige vader zit de hele dag in kamerjas op de bank, zeurt om bier en wil dat zij voor het eten zorgt. Bettie moet het stellen met afdankertjes en wordt er op school om gepest. Haar grote broer Lukas woont ook bij hen, maar die dreigt het verkeerde pad op te gaan. Bettie en Lukas kibbelen vaak – hij noemt haar ‘monster’ – maar dat is eerder speels. Luuk komt voor de buitenwereld wel over als tuig, maar ondanks zijn ruwe gedrag tegenover Bettie is hij op haar gesteld. Hij heeft echter geen goed woord over voor hun afwezige moeder, Zwaantje, die met de noorderzon is vertrokken.
Bettie heeft geen idee waar haar moeder is. Eerst beweert Lukas dat ze dood is, maar later verwijt hij haar dat zij hen liet stikken. Bettie hoorde inmiddels van vroegere buren dat ze ‘ervandoor is met een vent’. Van de vriendin van haar oom leert Bettie dat haar moeder van reizen naar grote steden droomde: Rome, Berlijn, New York, Londen… Een kronkel – door het kinderliedje ‘Witte zwanen, zwarte zwanen’ dat Bettie kent, allicht door haar moeder – doet haar besluiten dat haar moeder naar Engeland is vertrokken. Een waangedachte, maar niet voor het meisje, dat zo een uitweg ziet uit het marginale bestaan dat ze leidt en naar een open einde voert, dat tragisch aanvoelt.
Over een jong meisje in een disfunctioneel gezin dat wil ontsnappen aan haar treurige lot. Over een maatschappelijk kwetsbaar gezin dat zich met moeite staande weet te houden in een onverbiddelijke wereld. Over verloren veiligheid. Over opgroeien in armoede. Over de zoektocht naar een verdwenen moeder. Over zich proberen doorheen een chaotische omgeving zonder kleerscheuren te navigeren. Over de intense verwarring van jong zijn.
Getekend in een stijl die sterk aanleunt bij haar mentor Judith Vanistendael. Het gebruik van sfeervol aquarel en zowel kleine als paginagrote tekeningen zonder kaders tot de tekstballonnen in lopend schrift, doen sterk denken aan haar mentor. Ook inhoudelijk zie ik in ‘Zwanendrifters’ gelijkenissen met het oeuvre van Vanistendael: ook bij haar zijn gewone mensen het onderwerp, met als doel herkenning en ontroering. Drachman slaagt erin om de situatie van zo’n maatschappelijk kwetsbaar gezin doorleefd en geloofwaardig weer te geven. Zonder veel woorden, maar met des te meer tedere tekeningen, schetst ze de lastige leefomstandigheden van Bettie en hoe het meisje eronder lijdt, zelfs onbewust. Het schrijnende gemis van haar moeder is voor haar de druppel.
We worden ondergedompeld in het besneeuwde Gelderland van rond de jaarwisseling van '96, de donkere bossen en fietspaden die het gebied doorkruisen, een wereld zonder mobiele telefoons. De soms weelderige, soms angstaanjagende, soms rauwe aquareltinten vertellen hun eigen verhaal over de kou/warmte, het licht/donker en de spanning/gezelligheid waar Bettie zich in bevind. Drachman laat ook veel ruimte voor eigen invulling, ook wat het einde betreft. Alcohol, klasse, puberteit en onze lieve heer spelen allemaal een gastrol in het bewogen leven van de jonge Bettie.
Op een subtiele manier weeft de auteur het ‘driften’ van overtollige zwanen in het boek (dit zijn zwanen die gevangen en geknipt worden). Volgens mij een verwijzing naar hoe moeder Zwaantje zich gevangen voelde en, voordat haar vleugels beknot werden, op de vlucht sloeg.
‘Zwanendrift’ is een mooie, impliciete aanklacht tegen het lot van de ‘overtolligen’ in onze maatschappij. Een zowel vervreemdend als herkenbaar verhaal. Bij momenten iets te eenlagig en te voorspelbaar. Toch graag gelezen.
vier inktpotjes
Jan Rooms
Geen opmerkingen:
Een reactie posten