Interview met Lize Spit

 

foto Lize C kieke ketelaars

Lize Spit (1988) groeide op in de Antwerpse Kempen, maar woont sinds 2005 in Brussel. Ze behaalde een master Scenarioschrijven aan het RITSC. Ze won zowel de publieks- als juryprijs bij write Now! in 2013.

 In 2016 verscheen haar debuutroman ‘Het Smelt’, waarvan meer dan 200 000 exemplaren werden verkocht. Er volgden vertalingen in zestien landen en een verfilming. Het boek won de Bronzen Uil, de Boekhandelsprijs, de Hebban-Debuutprijs, werd NRC boek van het jaar en haalde de shortlist van de Libris Literatuurprijs en de Premio Strega Europeo. In december 2020 verscheen haar tweede roman ‘Ik ben er niet’.

 

Ik denk dat elke lezer wel eens de naam van Lize Spit voorbij heeft zien komen, anders heb je echt onder een steen gelegen. Samen met Marieke Lucas Rijneveld zijn het de twee talenten van de afgelopen jaren. Wij vonden het dan ook een eer dat Lize uitgebreid op alle vragen antwoord wilde geven en zo heel wat tijd voor ons uittrok.

Lees snel verder over deze dame:

 

 Je debuut Het smelt en Ik ben er niet zijn uitgegeven bij Das Mag. Had je een voorkeur voor deze uitgeverij en waarom?

 Ik had het geluk tussen verschillende uitgeverijen te kunnen kiezen toen ik aan mijn debuutroman begon te schrijven, doordat ik de aandacht getrokken had met het winnen van een schrijfwedstrijd (Write now!). Na vele koffies in Amsterdam, bleek dat ik de beste klik had met de mensen van Das Mag. De uitgeverij werd opgestart met een crowdfunding, die in het team een heel hechte en energieke dynamiek teweegbracht. Drieduizend mensen tekenden in op de eerste drie boeken die bij Das Mag zouden verschijnen, en mijn debuut was daar eentje van, wat voor een debuut een best hoge oplage zou zijn.

 

Heb je ooit een manuscript ingestuurd dat niet uitgebracht is?

 Nee, gelukkig heb ik die dans kunnen ontspringen.

 

Schrijven is een verslaving en overlevingstechniek voor jou geweest. Is dit nog steeds zo en waarom?

 Jazeker, ik word erg onrustig en voel me nutteloos als ik een paar dagen niet kan schrijven. Schrijven is een soort van levenshouding, ik sorteer en verwerk alles wat ik zie door het om te zetten in taal. Beelden of formuleringen bedenken die de wereld om me heen zo goed mogelijk vatten, daar haal ik voldoening uit.

 

Vind je het leuk om lezingen te geven in bibliotheken?

 Ja, heel fijn! Het is een geïnteresseerd publiek, en vaak ga ik met vleugels op m’n rug weer naar huis.

 

Lees je nog puur voor het plezier of lees je enkel voor je werk of kijk je alleen met de ogen van een schrijver naar een boek?

Ik schrijf liever dan dat ik lees. Ik kan mijn schrijversblik niet weglaten als ik lees. Lezen is doorgaans een opgave voor mij, omdat ik erg kritisch ben, of andere boeken juist zo goed vind, dat het me benauwd. Ik begin in heel veel boeken, om de stijl te leren kennen, maar lees geregeld niet verder, als het personage of het verhaal me niet genoeg boeit.

 

Je schrijft erg gedetailleerd en beeldend. Is dit jouw manier van schrijven door je opleiding als scenarioschrijver of zat dit altijd al in jou?

Het is deels mijn eigen manier van schrijven, omdat het mijn manier van kijken is. De manier waarop ik mijn verhalen structureer, daarin schuilt voor een groot stuk mijn opleiding.

 

Over Ik ben er niet

 

Pitch' Ik ben er niet'.

Een liefdesverhaal van twee mensen die onder druk komen te staan nadat een van beiden een psychische ziekte ontwikkelt.

 

foto Roos Pierson

Het duurde door angst niet te voldoen en de druk die je voelde na ' Het smelt' vier jaar voor dit boek af was. Was het succes van 'Het smelt' dan soms een vloek in plaats van een geschenk?

 Het was meer zegen dan vloek voor het Smelt zelf, voor dit boek is het soms meer vloek dan zegen, geloof ik. Ik ben nu een schrijfster die ontdekt is, en waar sommige mensen (die met lezen ook deels aan zelfpositionering doen) zich dan liever een beetje voor afkeren.

 

Je hebt ' Ik ben er niet' gebaseerd op wat je in je omgeving zag. Is het boek dan deels fictie en realiteit of is het toch een verzonnen verhaal?

 Het is een roman en zeker geen autobiografisch boek. Het is niet omdat ik zelf een relatie heb gehad met iemand die manisch depressief was, dat ik dit 1 op 1 heb omgezet in een boek. Dat zou trouwens veel makkelijker zijn geweest, het te mogen hebben opschrijven zoals het was. Maar ik heb er zo lang aan gewerkt omdat ik het waargebeurde wilde overstijgen.

 

Heb je research gedaan voor ' Ik ben er niet' en hoe heb je dit aangepakt dan?

  Ik ben met patiënten gaan praten, en met partners van patiënten, ik ben met zorgverleners gaan praten, heb online research gedaan, ben in een psychiatrie geweest.

 

 Hoe kwam je op de titel en de uitvoering van het boek?

  De titel heeft mijn partner gekozen toen hij het manuscript voor de eerste keer las. Ik vond deze titel (gebaseerd op het zinnetje van Simons voicemail: ‘ik ben er niet’), symbool staan voor veel lagen in dit verhaal.

 

Had je nog een alternatieve titel?

Nee.

 

Is je verhaal tijdens het schrijven nog anders geworden dan je eerst dacht of heb je een vastomlijnd plan dat je volgt?

Het is zeker nog anders geworden dan ik dacht. Ik heb lang niet geweten waarom Leo naar huis fietst, wat de reden van haar paniekerige fietstocht zou zijn. Pas toen Lotte in het boek zwanger werd, dacht ik: het moet met het kind te maken hebben. Dat was het laatste puzzelstuk dat op z’n plaats viel.

 

Simon en Leo hebben beide een moeilijke tijd. Wist je op voorhand wie je de "zwaarste" thematiek zou geven of is dit gegroeid? 

Dit is gegroeid.

 

'Ik ben er niet' is een boek vol emotie. Werd je hier tijdens het schrijven zelf door bevangen en hoe gaf je deze gevoelens een plaats?

Nee, ik voel amper iets wanneer ik zelf schrijf, tenzij adrenaline. De stukken die het makkelijkste waren om te schrijven (Simons opname, de periode nadien, waarin hij een zware depressie heeft) daarin kon ik misschien nog het meest van mijn eigen emoties kwijt, omdat het verhaal daar even tot stilstand komt, letterlijk en figuurlijk.

 

foto Kieke Ketelaars

Wat is het stuk van dit boek dat je het meest bijgebleven is? 

De hoofdstukken waarin Simon erg depressief is en Leo voor hem zorgt. Ze wordt de ‘i’ in Simons ‘ik’, houdt zijn puntje in de lucht.

 

Welk karakter uit dit boek heeft jou het meest geraakt en waarom?

Simon, omdat hij ook het meeste medeleven verdient.

 

 Waarom elf minuten waarin het drama zich afspeelt en geen twintig bijvoorbeeld?

Twintig minuten zou een te lange uitrekking zijn van die spanningsboog. Ook zou iemand die 20 minuten onderweg zou zijn om de plaats van ‘onheil’ te bereiken, geneigd zijn de ambulance te bellen, want die zou wellicht sneller ter plekke zijn.

  

 Heb je bij 'Het smelt' inspraak gehad in het creatieve proces voor de film?

Bij Het Smelt heb ik niet echt inspraak gehad, (ook niet gewild) maar ik word wel nauw op de hoogte gehouden door Veerle Baetens zelf.

 

'Ik ben er niet' en 'Het Smelt' gaan over complexe persoonlijkheden. Je lijkt ook steeds jezelf af te vragen wat normaal is. Is normaal wat de maatschappij als normaal ziet of voelt normaal voor jou anders?

Ik denk dat ‘normaal’ niet bestaat. Iedereen wordt in zijn leven wel eens geconfronteerd met situaties die een extreme gedragingen teweegbrengen. Normaal zijn betekent voor mij; je best doen om een goed en eerlijk mens te zijn, ongeacht de uitkomst.

 

Heb je een boodschap voor iemand die worstelt met psychische problemen?

  Blijf er niet alleen mee zitten. Zoek hulp. Ook als naaste van iemand met problemen: draag niet alles op je ene paar schouders.

 Hecht je belang aan prijzen en waarom? 

Ja, ze zijn een onderscheiding.

Waarom ben je schrijver geworden? 

Ik was het al voor ik het ‘werd’ denk ik, want schrijven zit grotendeels in de manier van kijken. Het is een manier om de wereld te plaatsen en aan te kunnen.

Hoe ga je om met negatieve en positieve recensies? 

Kritiek weegt harder door dan positieve recensies, en kan me heel lang achtervolgen. Positieve reacties gaan over het boek, negatieve reacties betrek ik ook op mezelf, als mens en als schrijver.

Wat moet een goed boek hebben? 

Het moet de lezer raken. Of dat nu is door ontroering, vervoering, overtuiging, ...

 

Heb jij een huis vol boeken of net niet? 

Ik heb een tiental meter boeken, wat eigenlijk niet zo veel is. Vooral van Nederlandstalige collega’s en vrienden, ik probeer ook bij te houden wat er verschijnt in mijn eigen generatie.

Waren boeken belangrijk voor je als kind? 

Ja, we hadden geen televisie. Ik las zelfs tijdens de middagpauze op school, wanneer ik een uurtje thuis was om te eten.

Welke titels heb je onthouden?

  Ik las alles van Marc de bel, Thea Beckman, Dirk Brakke. Het uur nul vond ik als tiener een verdrietig boek. En ik herinner me ook zwaar onder de indruk te zijn geweest van Doornroosjes honden van Willy Spillebeen.

Wat zie je jezelf nooit schrijven of sta je voor alles open?

  Historische romans.

Heb je een geluksbrenger of ben je eerder de nuchterheid zelve?

  Ik ben, vrees ik, te nuchter voor bijgeloof.

 

 Heb je mensen waar je naar opkijkt? Dit kan eender wie zijn, iemand die je inspireert in je werk of privé. 

Mijn zussen en broer, dat we geworden zijn wie we zijn. Mijn partner Rob, die een ontzettend goed schrijver is. Mijn vriendin Bregje Hofstede, die begaan is met de wereld en met vrouwenrechten.

 

Zou je ooit scenario's willen schrijven? 

Dat weet ik niet zo goed. Maar wie weet, als ik een idee heb dat niet in een roman thuishoort. Al hou ik teveel van taal en metaforen om scenario’s te schrijven, een scenario is een werkdocument voor de regisseur en acteurs, het is geen eindproduct en ik zou toch dat rechtstreeks contact met een lezer missen.

 

Wat raakte je in Six Feet Under? Ik hou ook heel erg van deze serie en ben benieuwd waarom deze je favoriet is. 

 Het is menselijk, warm, geen karikaturen. Het was de eerste serie die ik keek en meteen de eerste keer in mijn leven dat ik zo werd meegesleept. Alsof ik deel van het gezin was geworden. Na de laatste aflevering heb ik weken gerouwd.

 

Hoe ontspan jij?

Foto Lieve Blanquart

  Reality series kijken over ambulances en ziekenhuizen. Gezelschapsspelletjes spelen. Een aperitiefje drinken.

Je mag een dagje relaxen zonder regels. Je bent volledig vrij om te kiezen wat je doet. Hoe breng je je dag door?

  Wandelen aan de kust of in het bos bij mooi weer. Met een spannende serie en een krant binnen handbereik in de zetel hangen.

 

Je hebt diabetes en bent risicopatiënt daardoor. Wil dit zeggen dat je staat te springen om het vaccin of blijf je toch voorzichtig en kritisch?

  Ik wacht rustig mijn beurt af, vermijd contact met anderen dus ik ben niet meer zo bang om besmet te raken, ik voel me niet eenzaam dus ik kan het zo nog wel enkele maanden volhouden.

Hoe bescherm je jezelf en hoe voelt het om met deze dagdagelijkse realiteit om te gaan?

 Ik begin me zorgen te maken over menselijk contact, of mijn vrienden en ik niet uit elkaar groeien. En ik ben het soms wel beu me te ergeren aan andere mensen wanneer ik zie dat ze zich niet aan de regels houden.

Zou je misschien ooit een kinderboek over diabetes willen schrijven om hen te leren hoe ze hiermee kunnen omgaan?

Nog nooit over gedacht om over diabetes te schrijven, maar wel al eens overwogen een kinderboek te schrijven (samen met mijn partner en schrijver Rob Van Essen).

 

Wat haat je aan deze periode? 

Vrienden moeten missen, niet buitenshuis kunnen schrijven in een koffiehuis of een bibliotheek.

Komt er nog een nieuw boek van jou aan en wanneer? 

Deze zomer begin ik aan boek 3, ik denk dat ik daar wel weer een tijdje aan bezig ben, een concrete deadline heb ik nog niet.

 

 

Wat als:

 Je bent één dag God. Wat doe je? Man-vrouw verhoudingen omkeren.

En wat zou je doen als je de duivel was? Niet langer altijd op dezelfde hoop schijten.

 Waar wil je je in de toekomst nog mee bezig houden? Schrijven, moeder worden.

 

Vul aan

 

Geluk is.. eventjes zorgeloos zijn en opgaan in het moment. En ook: koffie drinken in bed, goeie films kijken, uitgebreid koken voor gasten.

Liefde is voor jou… zorgvuldig gekend worden door elkaar.

Leven is…steeds ingewikkelder naarmate je ouder wordt.

Vriendschap is… verbondenheid.

Beroemd zijn is.. door een grote groep mensen gezien worden, maar niet écht gekend worden.

Kiezen is… twijfelen.

Geloven is… hopen.

Hopen is.. geloven.

Verliezen is… onmogelijk.

Dromen is.. een voorschot nemen op het geluk.

Dankbaar zijn is.. een koor van stemmen dat zingt in je borst. Het gevoel ergens aan ontsnapt te zijn of juist iets te hebben gekregen.

 

Enkele dilemma's

 

Een bestseller of een lange carrière? Een lange carrière.

Blind of doof? Doof

Reizen of dromen? Dromen

Shoppen of uit eten gaan? Uit eten gaan.

Bioscoop of home cinema? Bioscoop

Alleen of samen? Samen.

Diepzinnig gesprek of Ladies Night? Diepzinnig gesprek.

Make-up of puur natuur? Make up.

Filosofie of Wetenschap? Wetenschap.

Cultuur of natuur? Hiertussen hoop ik nooit te moeten kiezen.

Emotie of Rationaliteit? Emotie.

Gezelschapsspel of computerspel? Gezelschapsspel

 

 

Bronnen: Lize Spit haar site en Das Mag