Het begin van het verhaal: We gaan naar het getto in Odessa 1825, het jaar waarin tsaar Nicolaas 1 (die de hele “Russische aarde joden vrij” wilde maken want het zijn “regelrechte bloedzuigers”) in Moskou de troon bestijgt. We vieren de geboorte van twee - Joodse - jongens. Benjamin en zijn neefje Reuben, meer nog dan door een bloedband, zullen ze samen opgroeien.
Als de jongens op tienjarige leeftijd het leger in worden gesleurd, moeten ze hun geloof afzweren, varkensvlees eten en hun hoofden worden kaal geschoren. Ze zijn koppig maar houden in de geest van hun (groot)vader stand; “Ik wil dat jullie in leven blijven…pas op voor principes. Zet ze overboord. Dat moet als je wilt overleven”. Ze ondergaan een zware tocht naar de Oostelijke provincies, vele kinderen bezwijken, “het verdriet zou zijn vleugels over de getto’s uitspreiden als een lijkwade”.
Als je eenmaal door het begin van het verhaal bent, als je eenmaal op weg bent gegaan met de jongens, laat je ze niet meer alleen.
Rubens schreef met ‘Broers’ een omvangrijke familieroman in de traditie van ‘Het lot van de familie Meijer’ en ‘De Wertheims’. Een aangrijpende geschiedenis van vier generaties die het erfgoed van hun voorvaderen onder alle omstandigheden bewaard hebben. Eén familie, vier generaties, met in elke generatie twee broers. Dat is de ruggengraat van het indrukwekkende verhaal over de familie Bindel. ‘Broers’ vertelt de geschiedenis van een bloedlijn van Russisch-joodse mannen, verbonden door hun afkomst, verscheurd door de verschrikkingen van Europa in de negentiende en twintigste eeuw. Deze monumentale roman maakt de lezer deelgenoot van het wel, maar vooral ook het wee dat steeds twee broers in vier opeenvolgende generaties heeft getroffen. De hartverscheurende geschiedenis voert langs de woestenij in Siberië, de catastrofale pogrom in Odessa, de haven van Hamburg, de weelderige bonthandel in Leipzig, de concentratiekampen Buchenwald en Auschwitz, de Sovjet-Unie van Joeri Gagarin, de psychiatrische afdelingen van de laat twintigste-eeuwse Russische ziekenhuizen, de koolmijnen in Wales en uiteindelijk tot de verbroedering in Jeruzalem. Steeds opnieuw moeten de opeenvolgende broers ieder voor zich hun eigen keuzes maken hoe te leven volgens de (joodse) erfenis die hun vaders, grootvaders en overgrootvaders aan hen hebben doorgegeven. Maar altijd blijft de wil om te overleven bestaan.
Een magistraal verhaal over krachtige familiebanden, gesterkt door de diepgewortelde wil tot overleven, liefde, loyaliteit en moed. De wereldgeschiedenis krijgt een gezicht in de alledaagse, maar onvergetelijke personages. Rubens creëert een wereld waar je tot op de laatste pagina in meegezogen wordt.
Rubens schreef een fictief werk, maar baseerde zich daarbij wel op haar eigen familiegeschiedenis. Hierdoor weet ze op geweldige wijze de personages tot leven te wekken. Zelden heb ik zó meegevoeld met de karakters van een boek. Als lezer zit je volledig in de sfeer van het verhaal, of dat nou de pogrom van 1859 in Odessa is, het mijnwerkersleven op het Engelse platteland rond 1900, het concentratiekamp Auschwitz of de psychiatrische gevangenissen van de Sovjet-Unie. Ontzettend knap hoe een auteur zulke verschillende werelden stuk voor stuk zo realistisch kan beschrijven. Regelmatig moest ik het boek aan de kant leggen.
Zonder twijfel een van de beste boeken die ik de voorbije jaren gelezen heb. Prachtig plot, aangrijpende beschrijvingen, spannend en ontroerend en geschreven in een meeslepende vertelstijl. En in vele opzichten actueel!
“Er is op aarde geen zaak die waard is voor te sterven,” zei hij, “geen God is iemands laatste adem waard, geen land iemands martelaarschap, geen principe iemands offer. Alleen in de naam van de liefde kan dood de moeite waard zijn. En in naam van de vriendschap” (pag. 58, als Jakob de melkbroers raad geeft)
Een prachtig verhaal dat gegarandeerd nog lang bij zal blijven.
5 inktpotjes
Jan Rooms
Geen opmerkingen:
Een reactie posten